Gestopt met Facebook

Sinds een paar weken ben ik van Facebook af.

Kent iemand de poppenfilm 'The Dark Cristal’, waarin een gedegenereerd volk van aliens in rolstoelen leeft omdat hun benen na generaties doelloos rondhangen verschrompelde stompjes zijn geworden? Wel, dat was ik, nog geen paar weken geleden. Maar dan qua zintuigen. 

Nu zie ik weer zon, regen, kunst en mensen om mij heen.

Vanwege een lange afstandsrelatie ben ik ooit, vijf jaar geleden, blijven ‘plakken’ op Facebook; ideaal voor zo'n situatie en wellicht de redding. Maar toen mijn lief vorig jaar naar Nederland immigreerde was het ‘plakken tot een dwingende gewoonte uitgegroeid en bleef ik.

Door mijn grote liefde voor globalisering en afkeer van mainstream media zag ik Facebook ooit als een schitterend palet van connectivity en inspiratie voor de hele wereld. Elke dag was er een keur aan internationale berichtgeving, allemaal van en door mensen zelf - dacht ik - en allemaal ongefilterd - dacht ik ook. Ik smulde. De hele wereld kwam binnen!. 

Maar het ging knagen..

Een groeiende gevoel van leegte nam bezit van me. Het sloop er langzaam in. Alsof ik iets essentieels miste terwijl ik toch zoveel kreeg. Ook voelde ik een soort lamme druk achter mijn ogen, in mijn brein, elke keer dat ik dat scherm aanzette, alsof iemand met een plastic hamer op mijn hoofd sloeg. Een alarm, maar als een lullige ballon. Eentje die niet genoeg schade aanricht. Ik las geen boek meer, mijn zicht werd slechter. Ik kwam de deur niet uit en deed geen poging meer iets creatiefs te produceren. Om een lang verhaal kort te maken, twee weken geleden was het zover, ik stopte na zes jaar met Facebook. Het ging geruisloos; ik was er zwaar aan toe. 

Maar de leegte, die ik tot dan toe had gevoeld, bleek helemaal niets te maken te hebben met de afwezigheid van iets essentieels. Het was erger. Het was de ‘aanwezigheid’ van iets onhutsends in mijn lijf.

Het begon al een paar uur na het verwijderen van mijn account. Ik liep in een leuke buurt, in het buitenland, en dacht al niet meer aan mijn stoere daad van die ochtend. Maar gaandeweg de wandeling merkte ik een vreemde verschuiving in mijn waarneming. Ik zag bijvoorbeeld een leuke tekst op een winkelruit en greep zoals altijd naar mijn camera. Echter, na een korte aarzeling stopte ik hem weer in zijn houder. Verderop zag ik een mooie, zandere zijstraat. ‘Even laten zien waar ik op de wereld ben!’ dacht ik, maar besefte dat ik niemand had om het aan te laten zien. Vervolgens zag ik een hele oude dame in een hip cafeetje, samen met een kleine meisje. Twee mensen in tedere verbazing om elkaar. Ik besefte dat dit een ontroerend moment was en wilde het delen.. Maar dat kon niet meer. 

Ik was van Facebook af. 

In eerste instantie dacht ik dat ik een hinderlijke gewoonte moest afleren; alles wat ik zag maar steeds moeten delen op Facebook. Maar er volgde een gedachte die ik bedenkelijker vond; ik had het gevoel dat mijn waarnemingen geen zin hadden. Wat mijn waarnemingen zin gaf was het effect dat zij hadden op anderen, niet het gevoel dat ze mij persoonlijk gaven. Hoe zat het eigenlijk met mijn gevoelens?

Die avond keek ik mijzelf aan in de spiegel van mijn hotel kamer en voelde me alleen. Ik keek mijzelf aan en zag vermoeide ogen, met randen er omheen. En toen schrok ik van de volgende gedachte:

'Waarom zou ik überhaupt nog waarnemen als ik het niet kan delen?'

Deze gedachte, die wel een doodswens leek, terwijl ik niet dood wil, ontkrachtte mij ter plekke. Ik voelde me leeglopen en viel bekaf in een stoel.

Al een paar jaar verrast niets mij meer. Ik wijt het aan mijn reizende bestaan met te veel indrukken. Ik wijt het aan een midlifecrisis, of een geestelijke crisis, omdat ik op creatief vlak nog niet mijn ei heb gelegd. Maar ik wijt het niet aan het meest vanzelfsprekende. Namelijk, dat ik al jaren niet meer voor mijn eigen behoeftes waarneem; voor mij eigen gevoel, plezier, verwondering, ontroering, begrip, motivatie, creativiteit. Nee, dat ik waarneem voor anderen. Ik internaliseer mijn waarnemingen niet meer, herkauw ze niet en laat ze niet meer groeien tot iets authentieks. Nee, ik parkeer mijn waarnemingen direct op Facebook, krijg er daar volop erkenning voor en de genoegdoening die dat geeft verwar ik met de sensatie die de oorspronkelijke verwondering had kunnen geven. .

Jaren lang besmette ik de meest heilige momenten van de dag - het opstaan en naar bed gaan - met het uitbesteden van mijn zintuigen aan een syseem dat 'levert', maar mij niets 'geeft'. Die magische dagdelen, waar reflectie en voornemens zich kunnen afwikkelen en hoop en zin voor de dag geven, waren vervangen door 'instant' kopieën op een zichzelf repeterend platform.  'Iets' - nog niet door filosofen, psychologen, sociologen beschreven voor zover aan mij bekend is - was in mij gekomen en verving het gezonde consumeren van mijn eigen verwondering, misschien wel van 'mijzelf'.

Nog geen twee weken weg van Facebook begint langzaam het herstel van mijn zintuigen. Er zijn prikkels die ik herkauw, er is een voorzichtige terugkeer van het kijken om het pure kijken en nieuwe, gewaagde initiatieven dringen binnen als regen in uitgedroogde aarde.