De Universele Rechten van Robots

'Mark my words...de eenentwintigste eeuw wordt de eeuw van de universele rechten van dieren en robots'.

Ergens een jaartje of vijftien geleden was ik dronken en sprak deze woorden op een te laat feestje. De volgende dag, nuchter, vond ik het nog steeds. Nu, vijftien jaar later, is het volgens mij zover en vind ik het zelfs crimineel om het na te laten. In de hele wereld nemen robots steeds meer ons werk over en worden het steeds intelligentere systemen. Het duurt niet lang meer of ze evenaren ons in menselijkheid. In landen als Japan en Korea trekt men de conclusies die daar bij horen en is men dicht bij de acceptatie van robots als bewuste ‘wezens'.

Deze robots-burgers..... Wát zijn dat eigenlijk? Mensen, maar dan met minder hersenen? Of kinderen? Dieren wellicht? Wel, de vraag wàt ze zijn is eigenlijk al verouderd. Die vraag is gebaseerd op een zoektocht naar het wezen van de mens. Maar met de dood van onze oude God, onze ziel en andere spirituele inhouden is die zoektocht voorlopig afgerond. De mens is nu een goed geoliede machine. En laat de robot dat nou ook zijn! Maar dat wij toch graag een onderscheid blijven behouden tussen die ene goed geoliede machine, de mens, en die andere goed geoliede machine, de robot, is een westerse 'brain-fart' waar ze in Azië om lachen. Die Westerlingen en hun idee van individualiteit, hoor je ze denken. In Azië lijkt men zich niet bezig te houden met de vraag 'wat' een robot is maar hoe hij past in de samenleving. ‘Wie’ hij is.

En daarmee verlaten we de discussie over verschillen en nemen we een volgende stap, de vraag aangaande rechten en plichten. Want waarom zou anorganisch leven geen rechten en plichten hebben? Typisch westerse vraag, zeker geen Japanse, want in Japan is de bezieling van een object niet gebonden aan de substantie waar het in zou leven, maar is de ziel datgene dat de relatie tussen twee objecten bepaalt. En of dat object van plastic of van eiwitten is, is totaal niet relevant. In mijn ogen een prikkelende en vruchtbare gedachte.

Wij hebben de robot uitgevonden en we laten hem zichzelf ontwikkelen. Daarmee hebben we iets uitgevonden dat aan onze vertrouwde opvattingen over 'wat is de mens' knaagt. We hebben er bijna zelf om gevraagd. Willen we soms onbewust verrast worden met een nieuwe uitdaging van ons bewustzijn? De oude gepersonifieerde God is dood en de nieuwe, een soort van onduidelijke kracht die in alles zit, heerst niet meer over ons. Wij heersen nu over wat ooit ‘zijn werken’ waren. We worden niet meer bezield door God, maar wij blazen het goddelijke in het dode.

En die daad heeft consequenties voor onze verantwoordelijkheid, want wat je volgens je eigen definitie verlevendigd, heeft dus een bewustzijn.

Zometeen lopen deze nieuwe burgers door huiskamers, ziekenhuizen, fabrieken en openbare ruimtes, kijken ons aan, lachen, hullen en hebben met ons een gesprek over Schopenhauer (dat moet hun God zijn, dat kan niet anders). Hebben deze machines recht op comfort? Een  huis? Wat zijn hun plichten? Krijgen ze salaris en moeten ze belasting betalen? Hebben ze recht op een godsdienst? Mag je seks hebben met ze hebben?

Of.. een kind?

Het wordt tijd dat al deze rechten en plichten ondergebracht worden in een universeel document.