Spectre / James Bond

In de nieuwste Bond-film Spectre, wordt een beangstigend en actueel doem-scenario, de groeiende macht van internationale veiligheidsdiensten en de daaruit voortkomende bedreiging voor democratie, volledig verkeerd uitgewerkt in een onevenwichtige productie. Bond zelf lijkt de hoofdschuldige in dit drama. Waar hij in Casino Royal, ontdaan van de oubolligheid van zijn voorgangers, nog authentiek van leer trekt tegen de slechteriken verzuchten diezelfde slechteriken, nu met rust gelaten door een introverte Bond die op zoek is naar zichzelf; Bond, je bent passé. 

De reden van de mislukking is, denk ik, dat het team achter Bond in een existentiële crisis zit. Hoe moet het sinds de val van de muur verder met het mannetjesdier Bond? Sinds Roger Moore wordt er geëxperimenteerd met verschillende Bonds en pas met Casino Royal werd de oplossing gevonden. Craig vertegenwoordigde Bond 3.0; hard, naïef, zonder sentiment en...een geheimzinnig verleden. Gelukkig hielden de scriptschrijvers zich aan de eerste regel in hun vak: niet lullen maar actie! Dus we kregen niet het verleden zelf, maar de acties die voortkomen uit de psychologie van dat verleden te zien. Dat maakte van Craig een echte, eerlijke Bond.

In Skyfall echter vielen de makers voor de verleiding om dat verleden van Bonds wel onderdeel van de verhaallijn te maken. En wel heel dominant. Daarmee kreeg Bond het druk met zichzelf en het rondzwemmen in de relikwieën van dat getroebleerde verleden. De kijker kreeg er weliswaar een indrukwekkende film, maar ook een actie-loze held voor terug. Tijdens de productie van  Spectre, zo stel ik me dat voor, ging men zich achter de oren krabbelen. Zo kon het niet doorgaan. Bond als psychologische drama? Dat kan niet. En toen maakte men een uitglijer die werkelijk een kapitale fout genoemd kan worden. Men haalde de Bond cliché's weer van stal. Met alle flauwigheden erbij. Terug naar de wenkbrauw van Roger Moore en een bad guy in een functieloos, afgelegen complex.

En dat is Spectre geworden. 

Maar het is niet alleen een terugval naar de oubollige clichés, waarmee Craig - overduidelijk vermoeid acterend btw - tussen de wrakstukken van een dwingende traditie door pief-paf-poeft. Het is ook een ongebalanceerd script, waarin de strijd tussen een actieve en passieve Bond onvakkundig wordt uitgevochten en verder een tergend lome edit - dat wordt geen oscar deze keer.

Een lachende derde in dit drama zou diezelfde internationale veiligheidswereld kunnen zijn. Waar deze mega-blockbuster bewustzijn voor dit gevaarlijke fenomeen had kunnen oproepen bij een naar orde en veiligheid snakkende wereldbevolking, gaat de behoefte aan een kritische beschouwing van deze wolf in schaapskleren in rook op. Immers, wie na Spectre nog beweert in zo'n internationale dictatuur te geloven, zal met de bespottelijke beelden van deze film in het geheugen ironisch glimlachen en zeggen; 'Nou, dan stuur je daar toch gewoon James Bond op af!'

Elvis Presley

Niet zo lang geleden heb ik met twee vrienden Graceland in Memphis bezocht. Een bezoek aan 'The King'. Ik verwachtte een commercieel circus op zijn Amerikaans. Maar in plaats daarvan werd mijn bezoek de ontdekking van een bewondering. Een bewondering voor Elvis.

Elvis Presley is met Martin Luther King Memphis' meest beroemde inwoner en Graceland het meest beroemde adres. Maar in een verloren buitenwijk met vervallen pakhuizen staat een onopvallend small pandje dat pas echt legendarisch is: Sun Studio. 

Sun studio werd begin vijftiger jaren opgericht door Sam Phillips. In het nabijgelegen Beale Street zag hij hoe je letterlijk de ene werkeloze, getalenteerde zwarte muzikant na de ander van straat kon plukken. En dat deed hij. Het succes van zijn studio trok, naast legendes als B.B King, Junior Parker en Howlin' Wolf, als vanzelf ook witte artiesten aan. Zo ook een schuchtere jongen van achttien met een gouden stem en kuif. Elvis's briljante stemgeluid en talent voor entertainment waren de katalysatoren die de in het zuiden van het land opborrelende nieuwe muziekstijlen het wereld-podium gaven dat zij verdienden. Muziekstijlen die Amerika zijn oorspronkelijke stem zouden geven. De onstaansgeschiedenis van de rock and Roll in onder andere Sun Studio wordt nog steeds gememoreerd tijdens een indrukwekkende toer, waarbij een bezoek aan de wereldberoemde studioruimte zelf het ontroerende hoogtepunt vormt.

Ik dacht na mijn bezoek aan Sun Studio het hart en de ziel van de ambivalente Elvis te pakken te hebben. De man met de liefde voor de zoetsappige ballad, die vervolgens, in dat kleine studiootje, opgezweept door die grote zwarte muzikanten boven zichzelf uitsteeg en inspiratie teruggaf aan een nieuwe generatie muzikanten. En die daarna terugviel in de verleiding van diezelfde zoetsappige ballad en uiteindelijk aan pillen en verwarring ten onder zou gaan.

Ik had niet gedacht dat een bezoek aan Graceland dat ambivalente, maar ook  treurige verhaal zou evenaren.

Ik stond voor de mansion en die was veel kleiner dan ik dacht. Ik had mij voorbereid op grootse edel-kitch en schreeuwerige entertainment. Maar het kleine Graceland is bijna sober. Het was niets meer en niets minder dan een landhuis. Een toevluchtsoord voor een opgejaagde superstar. Een gevangene die een dode moeder verafgoodde, een inwonende oma adoreerde, een gierige vader werk verschafte en het ene na het andere veel te jonge vriendinnetje gebruikte ter bevestiging van zijn onvolgroeide persoonlijkheid. Maar de man die ik tot dan voornamelijk zag als de 'liedjes-van-anderen' zanger en in wie ik nooit een eigen creatief vermogen had vermoed, bleek tot mijn grote verwondering een onmiskenbaar talent te zijn op het gebied van interieur ontwerp. Ik heb nog nooit zo'n mooie en bonte verzameling van thema-kamers gezien, allen ontworpen door Elvis zelf, met zo'n uitmuntend scherpe en geraffineerde stijl qua kleuren en meubelen. En opeens kwam zijn artistieke loopbaan, met die korte, wereldberoemde piek, in een heel ander licht te staan. Later liep ik in de serene tuinen om het landgoed heen, langs de paarden, de bloemenperken en een schitterend door Elvis ontworpen sportgebouw. Ik kon niet geloven dat hier, aan het eind van zijn leven, een dikke, vermoeide man rond liep die helemaal op was. 

Aan het eind van de toer stond ik bij zijn graf. Ik was ontroerd omdat ik voelde dat hier iemand lag die zijn schitterende talent voor muzikale interpretatie, kleuren, vormen en menselijk contact verwaarloosd had. Wellicht had het hem aan intellectuele spankracht ontbroken om goede keuzes te maken, keuzes die hem hadden kunnen voeden in plaats van kapot maken. Het talent zonder geestelijk fundament. Een vlam die bij gebrek aan brandstof slechts kort brandde. Een man die muzikale leermeesters had kunnen gebruiken en in plaats daarvan geldvretende ja-knikkers had die hém gebruikten en zich inkapselde in een conservatieve cocon, tot de dood erop volgde.

Elvis had zoveel meer kunnen zijn. En de adoratie die hem nog steeds ten deel valt, is wellicht minder gericht op wat hij presteerde, dan op wat hij representeerde, of nog treuriger, wat hij had kunnen zijn.

Er Zijn

Een goede vriendin van mij is filmmaker. Recentelijk noem ik haar trouwens liever kunstenaar. Alhoewel 'levenskunstenaar' nog beter past, gezien haar laatste project. Ze heeft mij en een heleboel andere mensen gevraagd om een geluksmoment in te spreken op haar voicemail. Daarmee gaat ze, naar eigen zeggen, een ‘sterrenhemel’ aan geluksmomenten op internet creëren.

Haar vraag is een moment te beschrijven dat ik, indien ik eeuwig kon bestaan, voor de rest van dat bestaan zou willen herhalen. Eeuwigdurend geluk.. Een boeiende maar lastige vraag. Een confronterende ook. En.. hij plaatst me voor een probleem. Wil ik geluk wel eeuwig herhalen? Geluk is toch afhankelijk van de tijdelijkheid van een toestand?

Er zijn wel geluksmomenten in mijn leven die ik veel langer dan mogelijk zou willen laten duren. Een van die momenten is wanneer ik voor de tweede keer in Japans ben om de beroemde, cirkelvormige Buddhistische pelgrimage OHenro,  een tocht langs de kusten van het eiland Shikoku te lopen. Acht weken op stap, twaalfhonderd kilometer schitterend natuurschoon, achtentachtig indrukwekkende tempels om te bezoeken en te eren, kamperend langs de weg, wassend in openbare toiletten en etend op parkeerplaatsen voor supermarkten. Acht weken van totale vrijheid en confronterende eenzaamheid. 

Bij de eerste tempel loop ik de poort uit en zet mijn voet op de stoeptegels langs de straat. Ik zet daarmee mijn voet 'in' de tocht, in de energie. Ik weet dat die saaie straatweg, die voor mij ligt, het begin en het einde is van een onvergetelijke reis die duizenden japanners mij al eeuwen zijn voorgegaan.

Het moment net voor die stap..

Dat is een onvergetelijke gelukservaring.

Maar wil ik dat moment eeuwig herhalen? Nee. Het geluk van dat moment is juist afhankelijk van zijn tijdelijkheid, van hoopvolle verwachting en intens vredige overgave tegelijkertijd.

Heb ik dan geen geluksmomenten die ik eeuwig zou willen herhalen?

In een interview in De Wereld Draait Door zegt Jan Mulder dat hij graag eeuwig zou willen leven. Tafeldame Hanneke Groenteman reageert daarop dat zij de dood en de tijdelijkheid nodig heeft om het leven te waarderen. Zonder dood geen levensgeluk. Jan Mulder reageert daarop typisch Mulderiaans - grappend en bloedserieus tegelijk - dat hij de dood helemaal niet nodig heeft om het leven te waarderen. Hij vind het leven één groot feest en verheugt zich elke dag weer op alle dingen die hij mag doen. Hij heeft de dood niet nodig. Hij wil hem niet! Hij wil eeuwig genieten van elke dag!

Ik voel in weerwil van dit naïeve verlangen een hartstochtelijke verwantschap met de woorden van Jan Mulder, omdat ik nog nooit in mijn zesenveertigjarige leven een dag heb gehad dat ik zonder zin 's ochtends opstond. Dus mijn antwoord op de vraag welk geluksmoment ik eeuwig zou willen herhalen is dan ook niet een enkele gebeurtenis, het samenzijn met mijn geliefde, mijn familie, het bereiken van een specifiek doel of.. één enkele stap op een Japanse straatweg. 

Mijn geluksmoment dat ik eeuwig zou willen herhalen is het leven zelf. Mijn geluksmoment is: er zijn.