Het was begin jaren Negentig en ik deed een opleiding tot muziekleraar aan het conservatorium in Utrecht. Op woensdagochtend hadden wij altijd stage-ochtend en zwermden uit over Utrecht om op scholen muziekles te geven. 's Middags kwamen we dan terug op de Mariaplaats in Utrecht, om na te bespreken. Op een keer was dat onder leiding van een mentor die nogal katholiek was. Zo eentje aan wie je het ook ziet, zal ik maar zeggen. Een van de studenten was ontzettend opgetogen, want zij had die ochtend in een gemengde school een kanjer van een les voor elkaar gekregen; de kinderen hadden enthousiast gezongen, gedanst en instrumenten bespeeld. Kortom, een toppertje, zeker omdat die klas uit een enorme rits nationaliteiten bestond; ga er maar aan staan. Maar het was haar gelukt en ze was terecht trots. 'O ja', zei ze er met blozende wangetjes bij, 'ik had ontzettend veel aan die drie Afrikaanse jongetjes. Die houden met hun ritme-gevoel de hele boel bij elkaar'.
Onze mentor werd stil en keek mijn studiegenoot streng aan. Vervolgens maakte zij het langzaam bleek wordende meisje duidelijk dat het nogal discriminerend is, zo niet racistisch, als je er vanuit gaat dat Afrikaanse kinderen een beter ontwikkeld ritmegevoel hebben. Het is noodzakelijk dat je als toekomstig leraar afleert in dat soort generalisaties te denken.
De studente keek nogal beteuterd uit haar ogen. Een ander probeerde het nog met een zwak ‘ Ja maar, ze zijn inderdaad veel ritm….’ Ook dat werd afgekapt en we hebben over het hele voorval, laat staan over dit onschuldige fenomeen, nooit meer gesproken.
Ik heb altijd mijn mond gehouden over dit voorval, maar ik begreep er niets van. Hoe kon iemand de woorden 'discriminatie' en 'racisme' in de mond nemen, als diezelfde persoon elke zondag in een kerk een wit-geboende Arabier zat te aanbidden? Meten met twee maten heet dat toch? Maar ik werd ouder en begon nuances aan te brengen. Ik begreep dat deze lerares niet met opzet politiek correct zat te zijn, maar dat zij vanuit een dieperliggend gevoel van rechtvaardigheid ten aanzien van mensen die anders zijn, haar standpunt neerzette. Alleen deed zij dat op een manier die ik zelf plaats onder de rubriek: verkeerd doelwit. Net zoals het aanvallen van haar witte Jezus ook niet relevant is.
En hetzelfde geldt in mijn ogen voor de discussie over Zwarte Pieten; wrong target.
Ik vind die arme Piet niet het probleem. Volgens mij is er so wie so geen probleem. We leven in multi-culti samenleving en samenleven is gewoon moeilijk. We maken even vaak problemen als we oplossingen bedenken. Heel veel mensen doen dat elke dag weer, struikelend en opstaand, elkaar verketterend, maar dan ook weer de hand reikend. Ik woon in een gemengde buurt en zie dat overal om mij heen en in mijzelf. Ik heb zo'n vijf keer per dag een discriminerende of zelfs racistische gedachte in mijn hoofd en kom daar vijf keer per dag weer op terug, omdat ik net als de meeste mensen nou een keer aan zelfreflectie doe. Maar dit zal nooit in het nieuws komen, omdat 'balans' niet verkoopt. Er zijn echter ook mensen die gaan zitten etteren, op bijvoorbeeld zoiets als Zwarte Piet. Hun z.g. support aan de multiculturele samenleving wordt volgens mij gevoed wordt door sentimenten en angsten van meer persoonlijke aard. Die groep krijgt wel spreektijd, want angst en agressie - en vooral de introverte broertjes ervan; ironie en sarcasme - verkopen grif. Die groep wordt gevormd door bijvoorbeeld salon-socialistische types die hun schaamte voor onze en hun eigen rijkdom proberen te compenseren met opgeklopt rechtvaardigheidsgevoel; dan heb je wat droevige mensen - meestal ex-religieuzen of kinderen daarvan - die met God's werken ook de menselijke goedheid dood verklaren, maar niet dat overgeërfde schuldcomplex. Zij dragen graag alle wandaden van hun overleden landgenoten op de schouders en zien overal racisme (wij Nederlanders hebben de joden bedrogen, de Indonesiers vergriept, de Afrikanen verpest en nou moet Zwarte Piet ook dood. Wij deugen niet). Dan is er ook nog een groep boze donkere mensen die elke kans om in een slachtofferrol te kruipen aangrijpen; hun spreekbuis is die kakelende Indische-Surinamer met een vet agressie-probleem, die te veel op TV mag verschijnen.
En tot slot hebben we een aantal echt serieus gekwetste donkere mensen.
Maar ik verwed er een vermogen onder, dat deze laatste groep geen enkel probleem heeft met Zwarte Piet, omdat zij echte nood hebben en dan scheidt je hoofd- meestal als vanzelf van bijzaak.
Sinterklaas is het feest van het geven van een kado's aan elkaar. Daarin zit een hele krachtige metafoor. Die van leren geven en leren ontvangen. Die metafoor zegt eigenlijk dat als je iets goeds doet voor een ander, dat je dan iets goeds terugkrijgt. Net als dat we een jong kind ‘dank je wel’ leren zeggen. Hij beseft nog niet het gevoel bij die uiting, maar de reactie die hij vervolgens van de ontvanger krijgt, leert hem later, wanneer hij zich bewust wordt van gevoelens van dankbaarheid, dat zoiets tonen aan de ander, goed is voor hemzelf en die ander. Daar bouw je een samenleving op. Want zo'n mechanisme van wederkerigheid gaat eigenlijk over Vertrouwen.
De ander Vertrouwen.
Elke verdachtmaking van racisme, so wie so elke commerciele uitwas van dit feest, elk ongelukkig gezin dat vertwijfeld aardig zit te wezen op 5 december omdat het 'moet', of al die andere redenen die bange mensen aanvoeren om dit feest van zijn glans te ontdoen, houdt niet tegen dat er op dit feest heel veel mensen van elkaar leren dat je ook met respect met elkaar kunt omgaan. Maar in Nederland leven we momenteel in een verkrampte houding naar elkaar. We vertrouwen elkaar, de wereld, politici, misschien wel onze eigen kinderen en hoogst waarschijnlijk onszelf niet meer. En dus ook niet het kind in onszelf, dat ritueel geleid, op 5 December weer wat ruimte kan krijgen om te ademen en te zien hoe authentiek en onbevangen gedrag naar elkaar uiteindelijk de echte leidraad is voor samenleven. Daarbij komt ook dat wij Nederlanders zo ontzettend snel klaar staan met onze gefixeerde mening, waardoor dit wantrouwen een harde rand krijgt en die rand lijkt er momenteel voor te zorgen dat we collectief tegen elkaar opbotsen. We hebben gewoon meerdere Sinterklaasfeesten per jaar nodig, in plaats van afschaffing.
Dat is waarom ik zo blij wordt van Sinterklaas en die Zwarte Pieten die mij, ergens tussen vrees en opluchting, weer even in de spiegel laten kijken.
Moeilijk he, Prem?
No comments:
Post a Comment